Een biologische kijk op het fluorideprobleem
F.J.M. Neelissen, tandarts en acupuncturist

Reeds lange tijd is een tandheelkunde zonder fluoride ondenkbaar en eigenlijk onmogelijk. Dagelijks worden fluoridetabletjes, voornamelijk aan kinderen, voorgeschreven, fluorideapplicaties vinden in de tandartsstoel plaats, mondspoelingen met een fluorideoplossing gebeuren zelfs vaak klassikaal op scholen en veel tandheelkundige vulmaterialen bevatten fluoride, dit laatste om een vorm van zg. secundaire cariës naast de vullingen tegen te gaan. Ook is het tegenwoordig niet gemakkelijk meer om een fluoridevrije tandpasta te vinden. Zelfs zijn er landen, die het drinkwater kunstmatig gefluorideerd hebben. Dit alles om cariës te voorkomen.

Over het algemeen wordt onvoldoende beseft, dat er om ons heen vrij veel fluoridebronnen zijn. De uitstoot uit de schoorstenen van b.v. staal-, fosfaat- en aluminiumfabrieken bevat veel fluoride. Bij koeien in de buurt van deze fabrieken brokkelden de kiezen af en hun gewrichten werden zo slecht, dat ze niet meer op hun poten konden blijven staan. De relatie met fluoride werd gelegd en de boeren wonnen processen, waardoor fa-brieken moesten verhuizen. Kunstmest b.v. heeft een fluorideverbinding. Frisdranken en vooral thee leveren ook veel fluoride. Cariës is geen ziekte als gevolg van een gebrek aan fluoride, maar wordt veroorzaakt door constitutionele factoren in combinatie met onvolwaardige voeding. Vooral suiker is een grote boosdoener. Het melkzuur, dat door omzetting van suiker ontstaat, is verantwoordelijk voor de aantasting van het glazuur. Het is vanzelfsprekend, dat een goede mondhygiëne een groot wapen is tegen cariës. Een goede poetstechniek in combinatie met dental floss, tandenstokers of ragers wordt in de huidige tandheelkunde als een voorwaarde gezien. Niettemin worden in de tandheelkundige praktijk soms patiënten gezien die nauwelijks van het bestaan van een tandenborstel af weten en toch een gaaf gebit hebben! Bij het stimuleren van het fluoridegebruik in de tandheelkunde is vaak beweerd, dat het menselijk organisme fluoride nodig heeft. Tot op heden echter is er geen wetenschappelijk bewijs, dat fluoride een essentieel mineraal is. Gebleken is, dat de therapeutische breedte van fluoride uiterst smal is: de kiezen van de koeien gingen kapot door de overdosis fluoride. Patiënten, die met fluoride behandeld worden vanwege osteoporose hebben vaak last van het afbreken van het glazuur van hun tanden. Daarnaast wordt de kans op zo’n overdosis nog eens vergroot door de vele andere fluorbronnen.

Giftigheid
Fluoride is een industrieel afvalprodukt dat agressieve eigenschappen bezit en uiterst giftig is. Het behoort tot de groep van de halogenen. De giftigheid beweegt zich tussen die van lood en arsenicum. „ Het gifgas, waarmee een sekte enige jaren geleden in Japan een metroramp veroorzaakte, bevatte natriumfluoride. Een mespuntje natriumfluoride is dodelijk en al jaren wordt gewaarschuwd, dat kinderen gefluorideerde tandpasta niet mogen inslikken. Met een zekere regelmaat krijgen kinderen na een fluorapplicatie in de mond maagpijn en moeten soms overgeven. Fluoride is een onderdeel van rattengif en heeft de dubieuze bijnaam van ‘protected pollutant’ gekregen. Fluoride, opgeslagen in tanks, vreet zich na enige tijd door de wand heen. In 1997 kwam in het kunstmatig gefluorideerde drinkwater van de stad Annapolis in Amerika per ongeluk 50 ppm (part per million) fluoride in plaats van de gebruikelijke 1 ppm. Hierdoor werden 50.000 mensen vergiftigd. In de week, die daarop volgde was het aantal hartinfarcten vervijfvoudigd. Een tube tandpasta bevat 1000 ppm fluoride. Consumptie van zo’n tube kan voor een kind van 10 kg dodelijk zijn.

Statistieken
De gunstige werking op het glazuur wordt onderbouwd door statistieken die laten zien, dat bij fluoridegebruik minder cariës optreedt. Niet alle statistieken echter zijn eensluidend. Ook het omgekeerde wordt soms aangetoond. In de wereldliteratuur neemt het onderzoek in Tiel met als controlege-meente Culemborg in de jaren ’53-’73 een grote plaats in. Echter bij een evaluatie in ’68 bleek dat zowel in Tiel als in Culemborg de cariës met 65% gedaald was. Er moeten dus nog andere factoren een rol spelen(2). Een bewijs hiervoor wordt geleverd door het feit, dat in de Zwitserse stad Bazel het cariëspercentage in de aldaar georganiseerde schooltandheelkunde reeds fors aan het dalen was vóór de drinkwaterfluoridering daar begonnen was. Het feit o.a., dat de doorbraaktijden van de tanden en kiezen door fluoride vertraagd worden komt in geen enkele statistiek tot uitdrukking. Deze variabele is een voorwaarde voor een goede statistiek. Colquhoun laat zien, hoe er met het fluoride-experiment in Hastings gezwendeld is(3). Ondanks het feit, dat er een wereldwijde acceptatie is van de relatie tussen het gebruik van fluoride en tandcariës wordt er door de experts verschillend gedacht over de invloed van de diverse factoren(4). Conclusie moet dan ook zijn dat de statistiek onvoldoende houvast geeft om een dermate ingrijpende maatregel als b.v. drinkwaterfluoridering te propageren.

Werkingsmechanisme
Fluoride heeft invloed op collageen. Hierdoor wordt het celmetabolisme van fibroblasten, chondro-blasten, ameloblasten, odontoblasten en osteoblasten beïnvloed. Het duidelijkst is dit te zien aan de tanden. Bij overdosis ontstaat er zogenaamde mottled enamel of fluorose, witte tot bruine vlekken op het glazuur, die niet meer verdwijnen en bij doorbraak van de elementen reeds aanwezig zijn. Omdat dit verschijnsel in de eerste jaren van de fluoridering veelvuldig voorkwam heeft men in de loop van de tijd op advies van het Ivoren Kruis de dosering van tabletjes en pasta’s met meer dan de helft verlaagd. Mottled enamel is meer dan een cosmetisch probleem: het laat zien, dat fluoride interfereert met de basale functies van de ameloblas- ten, de glazuurvormende cellen, die hierdoor een collageen van inferieure kwaliteit vormen. Ook zien we, dat bij een grote dosis fluoride op de tanden en kiezen een averechts effect optreedt, nI. als een vervolg op mottled enamel een afbreken van glazuur en het optreden van foudroyante cariës. Een bewijs voor de smalle therapeutische breedte van fluoride.

Bekend is de inwerking op osteo-blasten en daardoor op botstructuren. In gebieden, waar van nature een hoge concentratie fluoride in het drinkwater voorkomt, vertonen de mensen veel klachten op het gebied van de motoriek: gewrichten en rug verstijven door excessieve botgroei (zie figuur 1). Er ontstaan exostosen aan de wervels en kalkafzetting in de gewrichten. Dit is de reden, dat lange tijd fluoride werd toegepast bij de behandeling van osteoporose. Bij deze vorm van therapie ontstaat er naast een verharding van bot (wat aanleiding werd voor veel botbreuken) ook verweking van bot. Het lichaam kan blijkbaar niet meer onderscheiden wat gemineraliseerd moet worden en wat niet. Op dit moment is men zeer terughoudend geworden met deze fluoridebehandelingen. De excessieve botgroei resulteerde bij het bovengenoemde project Tiel-Culemborg in het feit, dat de inwoners van Tiel gemiddeld 2 kg zwaarder waren dan die in Culemborg. Fluoride beïnvloedt fibroblasten, waardoor collageen van slechte kwaliteit ontstaat. Er treedt een verharding van ligamenten en pezen op. Dit zou een verklaring kunnen zijn voor het toenemend aantal blessures, b.v. in de sport. Fluoride bevordert ook het verouderingsproces van de huid. Relaties worden gelegd met sclerodermie.
Ook veel enzymen worden door fluoride nadelig in hun werking beïnvloed. Cholinesterase wordt geremd. Dit enzym is verantwoordelijk voor de afbraak van acetylcholine. Ook het aconitase wordt beïnvloed, waardoor de verbranding van vetten en eiwitten in de Krebscyclus onvoldoende is. Het DNA-reparatie-enzym werkt bij een fluoridebelasting onvoldoende. Een studie hierover(5), laat zien dat er een relatie ligt tussen een defect DNA-reparatie-enzym en het ontstaan van primaire kanker. Een berucht onderzoek van Burk(6) geeft aan, dat in gefluorideerde steden in Amerika 10% meer kanker voorkomt dan in ongefluorideerde steden. Kortgeleden werd de statistiek gepubliceerd(7) waaruit bleek dat bij mannen 50% meer osteosarcomen voorkomen in gefluorideerde gebieden. Ook ontstaat een kans op ontwikkelings- en groeistoornissen. De vertraagde doorbraaktijden van de tanden en kiezen zijn een bewijs hiervoor. Relaties worden gelegd met het syndroom van Down.

Een onderzoek van de bioloog Grimbergen(8) laat zien, dat fluoride bacteriegroei remt, maar dat schimmels juist door fluoride sneller groeien. Fluoride kan dus een factor zijn in de toenemende hoeveelheid candidabelastingen. Blijkbaar kan het evenwicht van micro-organismen in het lichaam door fluoride verstoord worden. Ook moeten we beseffen, dat candida-infecties allergieën in de hand kunnen werken.

Invloed op het immuunsysteem
Fluoride beïnvloedt de snelheid van de leukocyten(9). Omdat bij het ouder worden de leukocytensnelheid sowieso vermindert, is hier naast de invloed op het collageen een tweede factor die veroudering versnelt. Hierdoor wordt de fagocytose ongunstig beïnvloed. Ook treedt er meer vorming van vrije radicalen op.

Symptomen
De verschijnselen, die kunnen optreden bij een fluorideintoxicatie worden verdeeld in een acute en chronische vorm: De acute vorm kan in relatie gebracht worden met symptomen als stomatitis aphtosa, buikpijn, opgeblazen buik, slappe ontlasting en dorst. Vooral dit laatste is zeer specifiek. Daarnaast kan er sprake zijn van een jeukende huiduitslag. Deze huidafwijking is in 1971 zeer duidelijk naar voren gekomen in het Italiaanse stadje Chizzola, waar een aluminiumfabriek met zijn fluorideuitstoot verantwoordelijk was voor de zg. Chizzola maculae, een afwijking, die lijkt op blauwe plekken, die na een paar dagen bleker worden. Histologisch lijkt het beeld op erythema nodosum. Hoofdpijn, concentratiestoringen en duizeligheid komen hierbij ook zeer vaak voor.

De chronische vorm laat veranderingen zien in botstructuren. Exostosen met daarnaast verstijvingen van gewrichten, vaak in combinatie met verkalkingen van ligamenten. Fluorose, kramp in de benen met soms verlammingen, beïnvloeding van het reactievermogen door aantasting van de acetylcholine; fazantenkuikens, die groot gebracht werden met gefluori-deerd water bleken zo tam te worden, dat ze op de hand van de kweker bleven zitten. Normaal zijn deze beestjes zeer schuw. Misschien dat om deze reden in veel tranquillizers fluorideverbindingen zitten. De hoeveelheid fluoride in de organen van mensen, die in gefluorideerde gebieden wonen kan variëren van 8 ppm (hart) tot 290 ppm (huid). De hoogste waarden, ooit gevonden, betroffen de aorta van mensen in de gefluorideerde stad Grand Rapids in de U.S.A.: nI. 8400 ppm. Fibroblasten in de arteriewand produceren een onvolwaardig collageen wat resulteert in een vorm van arteriosclerose.

Conclusie
De grote hoeveelheid wetenschappelijke documentatie, die over fluoride beschikbaar is, laat een veelzijdig beeld zien. De waarde van de stof wordt eenzijdig in de richting van de tandheelkunde gestuurd. De werking op de rest van het lichaam komt in de tandheelkundige opleiding onvoldoende tot uiting. Op dit moment komen er signalen om de fluoridenconcentratie in de tandpasta weer te verhogen. De reden is, dat men denkt, dat het glazuur van de tanden harder wordt, wanneer zeer regelmatig de tanden omspoeld worden met een fluorhoudende stof, zoals een tandpasta. Geadviseerd wordt om daarna niet intensief te spoelen om zo de werking van het fluoride te verlengen. Dit is weer in tegenstelling met de halvering van de fluorideconcentratie in de tabletjes, die enige tijd geleden plaatsvond.
Er blijkt nog geen duidelijk inzicht in het precieze werkingsmechanisme. Dit is reden genoeg om uiterst voorzichtig te zijn met de toediening van de stof. Individuele overgevoeligheden voor fluoride komen zeer veel voor. Diagnostiek ervan behoort voorlopig tot het terrein van de energetische meetmethodieken als Electroacupunc-tuur volgens VolI en kinesiologie.
Vlak vóór het ter perse gaan van dit artikel heeft het Ivoren Kruis haar advies inzake het gebruik van fluoridentabletjes ingetrokken.
Voortaan worden deze slechts in hoogst uitzonderlijke gevallen nog toegepast. Te verwachten is, dat de fabriek binnenkort op zal houden met de fabricage ervan.
Daarentegen is de hoeveelheid fluoride in de peuter-tandpasta van alle zeer grote merken zoals Elmex, Prodent, Everclean en Sensodyne twee tot driemaal verhoogd!
De negatieve invloed, die fluoride heeft op enzymwerking, genetische processen, immuunsysteem en collageen wordt dus reeds op zeer jonge leeftijd in versterkte mate in gang gezet.

De vraag is of de beperkte mate van glazuurverharding hier tegen op weegt.
Wij denken van niet.

Literatuur
1. Moolenburgh, H.: Fluor, liever niet. Uitgeverij Primo Vere. ISBN: 90-73014-04-2
2. Backer Dirks, 0.: Ned. Tijdschr. Geneesk. 1987; 131, nr. 43
3. Colquhoun, J. et al.: The Hastings Fluoridation Experiment. Science or Swindle? The Ecologist. Vol.16, nr. 6, 1986
4. Brathall, D.: Reasons for caries decline. What do the experts believe. Europ. Journ. Of Oral Science, 104416-422(1994)
5. Science, 25 Nov.1994
6. Burk, George L.: Fluoridation, the great dilemma. Coronado Press, Lawrence, Kansas U.S.A. 1978
7. Fluoride Journal of the international Society for Fluoride Research, Vol. 30, nr. 3, 1997, blz. 180

Bron