Anderhalve week geleden viel kabinet Rutte-4. Mark Rutte gaf te kennen dat dit wat hem betrof het einde was van zijn politieke loopbaan. Aanleiding voor een reflectie op de ravage die hij zal achterlaten – en op de mogelijkheden die we nog hebben om de schade te herstellen.
‘Laat nooit een liberaal premier worden, hij zal het land kapotmaken.‘ Deze uitspraak staat mij al jaren bij. Hij is gedaan voordat Rutte aantrad als premier, maar bleek tijdens de kabinetten Rutte-1, -2, -3 en -4 onverminderd actueel. Hoe was het mogelijk dat iemand die overduidelijk liegt, opnieuw liegt en dan nogmaals liegt zo lang in het zadel kon blijven?
Journalisten geloofden hem. Politici en ministers over de hele linie geloofden hem en lieten hem aanblijven. Rechters die niet snapten waar het in de pandemie om ging, lieten zich door Rutte en zijn kabinet beïnvloeden.
Wie Rutte wil begrijpen, vindt houvast in het boek Zur Psychopathologie des Alltagslebens van Sigmund Freud. In dat boek laat Freud zien hoe mensen zich in het alledaagse leven met uiteenlopende neurotische psychopathologische mechanismen staande proberen te houden. Freud wilde vooral duidelijk maken dat iedereen dergelijke mechanismen gebruikt. De eerste hoofdstukken van zijn boek gaan, u raadt het al, over vergeten. Het aantal keren dat Rutte te pas en te onpas zich zaken niet kan herinneren is niet bij te houden. Andere mechanismen die Freud bespreekt zijn onder meer liegen, bedriegen en overdekken door het tegendeel.
Het is bij Rutte echter niet zo dat hij slechts af en toe gebruik maakt van dergelijke mechanismen. Hij lijkt Freuds boek uit zijn hoofd te kennen. Hij gebruikt werkelijk alle door Freud beschreven mechanismen frequent en bedreven. Het lijkt erop dat het land de af gelopen jaren is geregeerd door iemand die behoorlijk psy*isch is.
Minerva
De VVD is een uitstekende broedplaats voor dergelijke personen. Arrogantie, vriendjespolitiek en een leugentje hier en daar zijn er de gewoonste zaak van de wereld. Veel VVD’ers die als leugenaar door de mand vielen en als politicus moesten aftreden, zijn afkomstig van studentenverenigingen zoals Minerva in Leiden.
Minerva was een belangrijke godin in het oude Rome. Minerva was een personificatie van de goddelijke macht van het verstand, van de vindingrijkheid, van de menselijke geest en van de wijsheid, zo lezen we op Wikipedia.
Dat klinkt mooi, maar het is absoluut niet van toepassing op de VVD. Steeds vaker horen we de inmiddels demissionaire premier de laatste tijd zeggen dat zaken ‘heel erg ingewikkeld’ en ‘heel erg moeilijk’ zijn. Bij mij komt steeds vaker de gedachte op dat Rutte het niet meer snapt en ook nooit gesnapt heeft. Zijn sterke punt is ouwehoeren en leuteren totdat mensen wegkijken of weggaan.
De schandalen die we hebben meegemaakt met VVD-politici in de Eerste en Tweede Kamer en in het kabinet tonen ons zonneklaar dat we te maken hebben met een verzameling leugenaars en bedriegers. Liegen kunnen ze als de beste. Marcel van Roosmalen beschreef dat accuraat in één van zijn video’s: zonder een leugen op je CV kom je niet in die partij.
Ronald Reagan als rolmodel
Rutte lacht alle problemen weg. Dat heeft hij afgekeken van Ronald Reagan, een derderangs Amerikaanse acteur die uiteindelijk president van de Verenigde Staten kon worden. Wie tijd en zin heeft, kan de documentaire The Reagans terugkijken die de VPRO enkele jaren geleden over Reagan uitzond.
Daarin wordt een beeld geschetst van de opkomst van de Reagans, hun polariserende invloed en hun erfenis die in het Amerika van vandaag nog aanwezig is. Ronald Reagans strategie om verkiezingen te winnen, was het gebruik van racistische codes, stelt de documentaire. Reagan ontnam burgers in de VS belangrijke verworvenheden, terwijl de rijken alsmaar rijker werden. Het militair-industriële complex profiteerde ervan mee. Ronald Reagan kon dat doen met een niet-gemeende pathetische grijns.
Reagan was het grote voorbeeld van Rutte. Net als Reagan breekt Rutte het land af. Rutte maakt, net als Reagan, de rijken rijker en de armen armer. De voorheen ‘linkse’ oppositie staat erbij en kijkt ernaar. Met de bekende truc ‘elkaar wat gunnen’ werd de PvdA, nadat Samson de VVD ook wat gunde, gedecimeerd in de volgende verkiezingen en ondermijnde die partij zijn eigen beginselen.
Het bekendste en meest schrijnende voorbeeld van het verval van de PvdA vind ik PvdA-minister Jet Bussemakers. Bussemakers, die één van de grote verworvenheden van het kabinet Den Uyl, de basisbeurs voor studenten uit lage inkomensklassen, afschafte met het argument dat het beter voor die groep studenten is. Als beloning kon ze hoogleraar worden. Decennia geleden kon ze in de Volkskrant laten optekenen dat je in de politiek van alles kunt zeggen, het niet hoeft te onderbouwen en er niet op wordt afgerekend. ‘Elkaar wat gunnen…
Kaputtmachen
Eric Clapton schreef het aangrijpende ‘See What Love Can Do’. Rutte zal het wel kennen en zich gerealiseerd hebben dat hij dat beter kon. ‘Ik draai het om (ik overdek het met het tegendeel) en maak er een paar grijnzen bij en dan geloven de mensen het wel. ‘See What Hate Can Do’.
Wat Rutte allemaal kapot heeft gemaakt, is teveel om op te noemen. Er is al veel over geschreven en gesproken. De Thorbecke-lezing van Pieter Omtzigt en de tirades van Marcel van Roosmalen laten er geen twijfel aan over waar we naartoe gaan met dit land.
Er is weinig vertrouwen meer in de politiek en de politici. Enkele weken geleden berichtte de publieke omroep ons dat jonge liberalen afzien van actieve deelname aan de politiek. Nu zie ik daar niet direct iets verkeerd in, maar de achtergrond is uiteraard niet iets wat we moeten willen. Het is het resultaat van jarenlang liegen en bedriegen door Rutte.
Vrijwel alles wat na de Tweede Wereldoorlog is opgebouwd door vooral de sociaaldemocraten moet en zal kapotgemaakt worden door de VVD. Hans Wiegel begon met het kleineren van de gewone man. Later brak Edith Schippers de gezondheidszorg af. Als zij weer terugkomt in de politiek, zal zij ook aan het laatste beetje solidariteit in de zorg een einde maken. De grootste sloper van allemaal is echter onze huidige demissionaire minister-president. Mark Rutte hield zoveel van zijn moeder dat hij haar tijdens de pandemie op adviezen van veeartsen-virologen niet bezocht en dood liet gaan in een verpleeghuis. Dit is zijn meest directe familie. Ga maar na hoe hij het voorheeft met het Nederlandse volk.
Het is allemaal schijn wat Rutte ons laat zien, het is nep, het is niet gemeend. Zijn lach is niet echt. De werkelijke betekenis van zijn grimas is: kijk eens hoe goed ik bezig ben Nederland kapot te maken.
Gebed zonder einde?
Op het moment dat Rutte-4 roemloos ten onder ging, was Rutte een goed eind op weg met het afbreken en slopen van Nederland en het de gewone man zo moeilijk mogelijk maken. De voorheen als ‘links’ bekend staande oppositie steunde Rutte daarbij volledig, niet-wetende dat ze daarmee hun ondergang bezegelden. Hulp kreeg Rutte ook van het CDA en de CU, die waren vergeten waar de C in hun naam ook al weer voor stond.
Nederland afbreken met hulp van je politieke tegenstanders? Het kon, het gebeurde voor onze ogen en het gebeurt nu, na de val van Rutte-4, nog steeds. De aanval op de onafhankelijke wetenschap, de teloorgang van de onafhankelijke journalistiek, de rechterlijke macht die een stroman van de overheid blijkt te zijn, de leugens verspreidende overheid, corruptie van de farmaceutische bedrijven… We zijn getuige van neoliberale kaalslag. Die kaalslag gaat ook na de val van Rutte-4 gewoon door.
Ook als de grote grijnzende sloper echt vertrekt, dan zitten we nog steeds met de partij van jokkenbrokken die hem groot heeft gemaakt. Dan zitten we nog steeds met een parlement vol politici die – enkele uitzonderingen daargelaten – slapen. Zij begrijpen nog steeds niet wat zij aanrichten en welk jammerlijk beleid zij hebben gesteund. Dat men het belang van de burgers vergeet of marginaliseert, deert hen kennelijk niet. Het systeem is verrot tot op het bot.
We leven in een zware tijd. De tijden zullen alleen maar zwaarder worden zolang er geen zicht is op een oplossing van de grote problemen in de woningbouw, de agrarische sector, de economie en de inflatie, de politiek, de zorg en de voedselvoorziening. We kunnen vooralsnog alleen maar hopen dat de oplossingen voor de problemen op tijd in gang worden gezet – vooraleer de zaak volledig derailleert door toedoen van de neoliberalen.
Waar liggen oplossingen? In Voorbij de pandemische chaos. Goed op weg? heb ik gesteld dat de ministeries bevolkt dienen te worden met inhoudelijk deskundige ambtenaren, die verantwoording afleggen en gedwongen zijn om hun hoogmoed te laten varen en te communiceren met de burgers. Voorts zou de samenstelling van de adviescommissies van de overheid de maatschappelijke diversiteit moeten weerspiegelen. Belangeloze wetenschap, belangeloze communicatie, goede en inhoudelijk sterk onderlegde ambtenaren en politici, transparantie en vooral het vrije woord zijn een essentieel onderdeel.
Maar is het hiervoor niet al te laat? De grote multinationale bedrijven hebben behalve de gezondheid van de burgers inmiddels ook de democratie ondermijnd. Dat heeft de New Yorkse Distinguished Professor of Public Health Nicholas Freudenberg al meermalen laten zien.
Meer dan ooit is het van belang om het heft in eigen hand te nemen. Burgerinitiatieven, hoe klein ook, zijn een prima middel om het vizier te verzetten en nieuwe wegen te verkennen. Steun alternatieve media financieel. Dat geldt ook voor onafhankelijke wetenschappelijke organisaties, zoals het Institute for Scientific Freedom en Trust The Evidence.
In dit verband refereer ik vaak aan de aan de Amerikaanse cultureel-antropoloog Margaret Mead toegeschreven woorden: “Twijfel er nooit aan dat een kleine groep bedachtzame, toegewijde burgers de wereld kan veranderen. Inderdaad, het is het enige die dat ooit heeft gedaan.”