Deze week is het tachtig jaar geleden dat het meest dodelijke euthanasieprogramma ‘Aktion T4‘ (Tiergarte 4) van start ging met het implementeren van ‘genadige sterfgevallen’ voor lichamelijk en geestelijk gehandicapte Duitsers.
Hartheim Castle was niet ver van het Oostenrijkse Linz, waar Adolf Hitler opgroeide. De renaissancistische wortels van de uitgestrekte binnenplaats met zuilengalerij werden door de nazi’s gebruikt voor een van de twee crematoria van Hartheim.
‘Nutteloze eters’
Het plan om zogeheten ‘nutteloze eters’ te doden, kwam voort uit nazi-theorieën over eugenetica, ‘raciale hygiëne’ en het sociale darwinisme.
Tegen het einde van de oorlog werden naar schatting 230.000 mensen met een fysieke of mentale handicap vermoord in ‘T4’ en het daaropvolgende programma, ook wel ‘wilde euthanasie’ genoemd.
Nadat ‘T4’ zogenaamd was gestopt in 1941, trokken tientallen medewerkers van Hartheim hun weg naar bezet Polen. In Chelmno, Sobibor en Treblinka pasten ze hun knowhow van de euthanasiecentra toe om de eerste vernietigingskampen voor joden op te zetten.
“De vernietigingskampen die volgden, brachten de technologie naar een nieuw niveau”, zegt historicus Michael Berenbaum. “De vernietigingskampen zouden duizenden tegelijk kunnen doden en hun lichaam binnen enkele uren kunnen verbranden.”
In Hartheim Castle werden 18.000 mensen vermoord ‘volgens de boeken’ tijdens ‘T4’, terwijl nog eens 12.000 slachtoffers gedood na het beveld om ermee te stoppen. Deze omvatten Joodse gevangenen uit Mauthausen, zieke vrouwen uit Ravensbrück en politieke gevangenen, waaronder priesters.
Van de zes door de nazi’s opgerichte euthanasiecentra had Hartheim het hoogste aantal slachtoffers. Al snel na de bevrijding werd ter plaatse een document ontdekt met de naam ‘The Hartheim Statistics’. Het was een boekhouding van geld dat werd bespaard door 70.273 asielpatiënten te ‘desinfecteren’ in termen van wat ze zouden hebben moeten onderhouden voor een decennium.
Plaatje hierboven: Duitse nazi-propagandaposter over de ‘kosten’ van het in leven houden van ‘nutteloze eters’, dwz. mensen met een geestelijke en of fysieke handicap [beeldbron: openbaar domein]
Ook werd in het kasteel informatie ontdekt over gouden tanden die uit slachtoffers werden gehaald nadat ze waren vergast, en gegevens waaruit bleek dat families ook na de oorlog geld naar de centra bleven sturen zelfs nadat hun geliefde was vermoord.
Om de moorden quasi-wetenschappelijk te dekken, werden de hersenen van duizenden slachtoffers geëxtraheerd en naar Duitse artsen gestuurd om ‘aangeboren idiotie’ en andere aandoeningen te bestuderen.
Tegelijkertijd werd de as van slachtoffers willekeurig naar gezinnen gestuurd, samen met een condoleancebriefje over de vroegtijdige dood van hun familielid door ‘longontsteking’ of de zeer besmettelijke ‘longtuberculose’.
Volgens het Holocaust Memorial Museum in de Verenigde Staten was het ‘T4’ -programma ‘in veel opzichten een repetitie voor het daaropvolgende genocidale beleid van nazi-Duitsland’, compleet met valse medische terminologie, ‘selectie’ van slachtoffers voor de gaskamers en vernietiging van lijken door verbranding.
Plaatje hierboven: SS-Obersturmbannführer Karl Brandt (8 januari 1904-2 juni 1948) was een Duitse arts en officier van Schutzstaffel (SS) in nazi-Duitsland. Opgeleid in de chirurgie trad Brandt in 1932 toe tot de nazi-partij en werd in augustus 1934 de lijfarts van Adolf Hitler.
Als lid van Hitler’s binnenste kring op de Berghof werd hij door Philipp Bouhler, het hoofd van Hitler’s Kanselarij, uitgekozen om het Aktion T4 euthanasieprogramma te leiden. Brandt werd later benoemd tot Reichskommissaris voor Welzijn en Gezondheid (Bevollmächtigter für das Sanitäts- und Gesundheitswesen).
Beschuldigd van betrokkenheid bij menselijke experimenten en andere oorlogsmisdaden, werd Brandt eind 1946 aangeklaagd en moest hij samen met 22 anderen voor een Amerikaans militair tribunaal terechtstaan. Hij werd veroordeeld, ter dood veroordeeld en samen met zes anderen opgehangen op 2 juni 1948 in de gevangenis van Landsberg.
Bronnen:
♦ naar een artikel van Matt Lebovi “80 years ago, lethal Nazi T4 center began euthanizing Germans with disabilities” van 9 mei 2020 op de site van The Times of Israel
♦ naar een artikel van Roland Hureaux “Il y a 80 ans débutait l’opération Aktion T4” van 28 juni 2019 op de site van Liberté Politique